Schaalwerken

Zoals vaak het geval is bij onbekende amateurfotografen, is over Jos de Munk slechts zeer weinig bekend. Hij was van bescheiden komaf en heeft hij zijn hele leven hard gewerkt in het kleine tabakswinkeltje van zijn ouders. Wat ik over hem te weten ben gekomen is het volgende. Zijn sociale leven werd volledig bepaald door de winkel. Op jonge leeftijd trouwde hij met zijn buurmeisje Onki. De twee zouden kinderloos blijven. De Munk werkte zes dagen per week in de tabakszaak. Het verhaal gaat dat hij, omdat hij nooit ziek was en niet van vakantie hield, gedurende vijftig jaar geen werkdag heeft gemist. Dit is ongetwijfeld overdreven, maar het is duidelijk dat hij een man van gewoontes was. Hij reserveerde iedere zondag voor zijn grote passie: de biologie. Met name de stadsnatuur in en rond Rotterdam boeide hem. Hij deed vele onderzoeken en maakte aantekeningen van zijn observaties in kleine schriftjes. Deze zijn helaas verloren gegaan. Het is niet bekend hoe hij zich de fotografie eigen heeft gemaakt, maar het is duidelijk dat hij een virtuoos fotograaf was. In de tijd dat deze foto’s zijn gemaakt, zo rond 1900, was de camera een relatief log apparaat. Zijn werk verraadt snelheid, behendigheid en geduld. Niet alleen van hemzelf, ook van zijn vrouw Onki, die op iedere foto te zien is. Zij moet een atletisch type zijn geweest. Op hun tochten in en rondom Rotterdam werd zij ingezet om schaal te geven aan de onderwerpen die De Munk fotografeerde. Zij kon zich razendsnel uit- en aankleden zonder de dieren weg te jagen. Het is niet geheel duidelijk waarom De Munk zijn vrouw gebruikte om schaal aan te geven en niet bijvoorbeeld een liniaal. Mogelijk kon hij het type foto’s met lichaamsdelen van zijn vrouw waarderen. Omdat er maar weinig foto’s van hem bewaard zijn gebleven is het moeilijk om dit opvallende werk te duiden. In de geschiedenis van de Nederlandse fotografie is het uitzonderlijk dat iemand zo consequent het menselijk lichaam gebruikt om schaal aan het onderwerp te geven. Enigszins vergelijkbaar zijn de foto’s van Pieter Oosterhuis, die het menselijk lichaam voor dit doel gebruikte bij grote bouwwerken. Maar het irrationele gebruik van het lichaam door De Munk geeft diens werk een absurdistische kwaliteit die zijn gelijke eigenlijk niet kent in de Nederlandse fotohistorie.