Fotografie als wetenschappelijk experiment
De informatus Egbert van Zwan raakte geïnteresseerd in het medium fotografie tijdens zijn promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Met behulp van een zelf geschreven computermodel wilde hij een bijdrage leveren aan de fotografische interpretatie en kritiek door te bewijzen dat het mogelijk is om van een willekeurige foto met mathematische zekerheid iets over de maker en diens intentie te zeggen. Hem stond een programma voor ogen dat een analyse maakt van gescande foto’s en aan de hand daarvan een psychologisch profiel van de fotograaf zou genereren en zijn bedoelingen zou analyseren. Voor dit programma zou hij een statistisch relevante hoeveelheid werk nodig hebben van een fotograaf die foto’s maakt met veel toevallige elementen in het beeld: hij nam zelf de camera ter hand. Hij zocht drukke lokaties op, met name winkelstraten, en fotografeerde vaak vanuit de heup om zoveel mogelijk toevallige elementen in zijn beeld te krijgen. Bovendien had hij een voorkeur voor combinaties van echt en nep in het beeld om te zien hoe zijn programma daarop zou reageren. Hij fotografeerde vaak situaties met reclameposters of combinaties van winkelend publiek en etalagepoppen. Ook hield hij van reflecties en schaduwen.
Al zijn opnamen scande hij en ontleedde hij met zijn computerprogramma. Initiële resultaten waren bemoedigend. Na analyse van enkele honderden foto’s vormde zich al een profiel waarin Van Zwan zichzelf herkende. Bovendien had het programma bij elke afzonderlijke foto een op het eerste oog niet-triviale output met een rake observatie over de fotograaf. Bij nadere bestudering bleek echter dat de resultaten toch niet geheel consistent waren. Dit bleek vooral uit de resultaten van gelijkende opnamen die zeer kort na elkaar waren genomen, waarbij het ‘commentaar’ soms sterk verschilde. Om deze onvolmaaktheden te overwinnen wijzigde Van Zwan zijn programma op verschillende punten. Een van de eerste verbeteringen was de toevoeging van een zichzelf ontwikkelend onderdeel, een op evolutiestrategie gebaseerd kenmerkidentificatie-element. Hij leek hiermee de juiste weg ingeslagen, maar toch bleven er nog anomalieën in de resultaten zitten. Na talloze verfijningen en evenzoveel niet geheel bevredigende resultaten werd het Van Zwan duidelijk dat de tijd nog niet rijp was voor zijn project. Niet omdat het doel dat hij zich had gesteld, bij iedere willekeurige foto iets zinnigs over de maker te zeggen, op een verkeerde hypothese zou berusten, maar omdat de wiskundige en psychologische kennis nog niet toereikend was voor een dergelijk model.
Deze constatering had een volledige inzinking tot gevolg waardoor hij, zoals hij zelf zegt, enkele jaren uit de roulatie is geweest. Hij gaf informatica en fotografie op en hij heeft zijn promotieonderzoek, dat afgezien van enkele formaliteiten was afgerond, niet voltooid. Onlangs heeft hij een baan als bibliothecaris aangenomen. Ik heb zijn complete fotocollectie gekocht en daaruit de selectie gemaakt die hier wordt getoond.
